مهم ترین تغییرات قانون جدید چک - بخش اول قانون جدید چک از ابتـدای سال ۱۴۰۰ دستـه‌چک‌های بـا طــرح جــدیــد منتشــر و جایگزین دسته‌چک‌های صیادی موجود می‌شوند. این چک‌ها با رنگ بنفش و شناسه یکتای ۱۶ رقمی بر روی آن از سایر چک‌های قدیمی‌تر متمایز و تماما شامل قانون جدید چک می‌شوند. به این معنا که لازمه نقد شدن این چک‌ها، ثبت مشخصات چک (شامل: تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع) در زمان صدور توسط صادرکننده و تایید آن توسط ذینفع در سامانه برخط صیاد است. همچنین صدور این چک‌ها در وجه حامل امکان‌پذیر نیست و انتقال آن نیز باید در سامانه صیاد ثبت شود. با اجرای این قانون، اعتبار چک صرفا متکی بر لاشه کاغذی نخواهد بود و با پشتیبان‌گیری و ثبت اطلاعات چک در سیستم متمـرکز بانک مـرکزی، اعتبار چـک افزایش می‌یابد. با عملیاتی شدن این قانون وقوع جرائمی همچون جعل و سرقت چک به میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت. از طرف دیگر با توجه به الزام ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد بانک مرکزی، امکان نظارت دائمی و برخط بر افراد پرخطر برای بــانک مــرکــزی فــراهم می‌شود و افراد بدحساب و کلاه‌بردار امکان اخذ دسته‌چک را نخواهند داشت، چرا که استعلام سوابق، احراز ممنوعیت‌ها و صدور دسته‌چک به‌صورت متمرکز توسط سامانه بانک مرکزی و بر مبنای اعتبارسنجی انجام می‌گیرد. مشخصات ظاهری چک‌های جدید رنگ این چک‌ها بنفش است. در چک‌های جدید شناسه یکتای ۱۶ رقمی در سمت چپ بالای هر برگ چک دیده می‌شود. همچنین QRکد نیز بر روی هر برگ چک چاپ می‌شود. عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» بر روی چک درج شده است. خلاصه الزامات قانونی چک‌های جدید لزوم ثبت تمام چک‌های جدید در سامانه صیاد، هنگام ثبت، تایید و انتقال ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد لزوم صدور چک در وجه ذینفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل جایگزینی پشت‌نویسی چک‌های طرح جدید از طریق ثبت انتقال در سامانه صیاد مشخصات چک های جدید صدور برگه چک‌های جدید در وجه حامل ممنوع بوده و لازم است تمام صادرکنندگان چک، چک‌های جدید را صرفا در وجه گیرنده مشخص (شخص حقیقی/حقوقی) صادر کنند و گیرندگان چک نیز از پذیرش چک‌های مذکور در وجه حامل خودداری کنند. چک‌های جدید که بر اساس مـــاده ۶ قـــانـــون اصلاح قانون صدور چک صـــادر می‌شـــوند، قـــابلیت ثبـــت در ســامــانه صیــاد را خواهنـد داشت و صادرکنندگان چک می‌توانند از طریق درگاه‌های بانکی و یا برنامکهای موبایلی فعال در حوزه پرداخت کشور اطلاعات ذینفع به همراه مبلغ و تاریخ چک را در سامانه صیاد ثبت کنند. همچنین گیرندگان چک‌های جدید نیز می‌توانند از طریق درگاه‌های بانکی و یا برنامکهای موبایلی فعال در حوزه پرداخت، وضعیت چک صادرشده برای خود را استعلام و تایید کنند. انتقال چک‌های جدید نیز در سامانه صیاد میسر بوده و چنانچه گیرنده چک پس از تایید اطلاعات آن متمایل به انتقال چک به شخص دیگری (شخص ثالث) باشد، این امکان در سامانه یاد شده با ثبت مشخصات ذینفع جدید (ثبت شناسه/کد ملی وی) برای وی فراهم است. ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد برای ثبت، تایید و انتقال چک ۱. اینترنت‌بانک و برنامک موبایلی بانک امکان دسترسی به ابزار فوق را کاربر می‌بایست از بانک خود درخواست کند. کاربر می‌تواند فرآیندهای ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد را از طریق ابزار یاد شده صورت دهد. لازم به ذکر است، امکان ثبت چک صرفاً از طریق بانک صادرکننده آن دسته چک امکان‌پذیر می‌باشد. این در حالی است که سایر فرآیندها از قبیل تایید و یا انتقال چک هر یک از بانک‌ها توسط ابزار فوق امکان‌پذیر بوده و نیازی به یکسان بودن بانک کاربر با بانک صادرکننده آن چک (که لزوما متعلق به آن شخص نیست) نمی‌باشد. ۲.برنامک های موبایلی حوزه پرداخت: با توجه به در دسترس‌بودن برنامکهای حوزه پرداخت، خدمات پرکاربرد از قبیل امکان ثبت چک (متعلق به هر یک از بانک‌ها)، تایید چک (چکی که کاربر به عنوان ذینفع قصد دریافت آن را دارد و نیاز است تا پیش از دریافت فیزیک چک، مندرجات آن را استعلام کرده و با فیزیک چک تطبیق دهد) و همچنین انتقال چک، توسط برنامکهای یاد شده ارائه می‌شوند. لازم به ذکر است، نیازی به انجام هیچ اقدامی از جانب بانک، برای دسترسی به برنامکهای یاد شده وجود نداشته و افراد می‌توانند برنامکهای فوق را دانلود و استفاده کنند. همچنین خاطر نشان می‌سازد، برنامکهای حوزه پرداختصرفاً امکان ارائه خدمت به مشتریان حقیقی و حساب‌های انفرادی را دارا می‌باشند. مراجعه به سامانه صیاد از طریق برنامکهای موبایلی حوزه پرداخت برای ثبت، تایید یا انتقال چک صرفا باید از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن متعلق به خود شخص است، انجام شود. (مجموعه برنامکهای قابل استفاده در این حوزه از طریق وب‌سایت شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) به نشانی www.shaparak.ir قابل دریافت و نصب می‌باشد.) ۳.مراجعه به شعب بانک‌های عامل: تمام شعب شبکه بانکی قابلیت ارائه خدمات سامانه صیاد را دارا می‌باشند و قادر هستند برای آن دسته از مشتریانی که امکان دسترسی به ابزار غیرحضوری را ندارند، اقدام‌های لازم را از جانب آنان صورت دهند. لازم به ذکر است، به منظور ثبت چک، شخص صادرکننده صرفاً می‌تواند به بانک صادرکننده دسته چک خود مراجعه کرده و در زمان تایید دریافت چک نیز شخص تایید‌کننده(ذینفع) می‌تواند صرفاً به بانک خود (بانکی که در آن دارای حساب فعال می‌باشد) مراجعه کند و فرآیند تایید از سوی شخص و توسط بانک صورت گیرد. ۴.سایر ابزار مورد استفاده برای ارائه خدمات چک به مشتریان از جمله تلفن‌بانک، ابزار پیامکی، کدهای دستوری و سایر روش‌هایی که توسط شبکه بانکی اطلاع‌رسانی خواهند شد. فرایندهای مرتبط با چک در سامانه صیاد صادرکننده چک باید پس از صدور چک فیزیکی نسبت به ثبت اطلاعات چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع در برگ چک از طریق ابزارهای دسترسی در سامانه صیاد اقدام کند. ذینفع یا دریافت‌کننده چک پس از دریافت فیزیک چک باید اطلاعات آن را از طریق ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد استعلام و تایید کند. در صورت تایید چک، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت. در صورت رد چک، ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، می‌بایست فیزیک چک را به صادرکننده یا انتقال‌دهنده عودت دهد. انتقال چک به شخص ثالث نیز مانند فرآیندهای قبل نیازمند ثبت اطلاعات انتقال‌دهنده و دریافت‌کننده در سامانه صیاد است. ثبت چک استعلام و تایید دریافت چک (توسط ذینفع) انتقال چک (در صورت نیاز) استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک امکان استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک از طریق ورود شناسه ۱۶ رقمی صیادی برگ چک در سامانه صیاد وجود دارد. علاوه بر ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد، خدمت مذکور از طریق سایت بانک مرکزی و سامانه پیامکی ۷۰۱۷۰۱ قابل دریافت است. ویژگی چک‌های جدید ملاک اعتبار و محوریت با اطلاعات ثبت‌شده در سامانه صیاد است و در صورت مغایرت مندرجات روی چک با اطلاعات سامانه صیاد، بانک از پرداخت وجه چک خودداری می‌کند. در ادامه، در صورت درخواست دارنده چک، بانک نسبت به صدور گواهی عدم‌پرداخت اقدام می‌کند با اجرای قانون جدید صدور چک، آن دسته از چک‌های طرح جدید ثبت‌نشده در سامانه صیاد مشمول الزامات و ســـازوکارهای مقــرر در قــانون صــدور چک نخواهند بود و صرفا یک سند مدنی موید طلب به شمار می‌آیند. صدور چک برای ضمانت بلامانع است، ولی چک بدون تاریخ اساسا قابل وصول نیست. محدودیت‌های دارندگان چک برگشتی در قانون جدید چک، پس از ۲۴ ساعت از ثبت غیرقابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، تمام بانک‌ها و موسسات اعتباری تا زمانی که از چک بـــرگشتی رفع ســـوء اثـــر نشده است، محـــدودیت‌های زیـــر را نسبــت به صــاحب حســاب و امضاکننده چک برگشتی اعمال می‌کنند: عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید؛ حتی صدور المثنی/ تمدید تاریخ اعتبار کارت/ کارت اعتباری و تسهیلات خرد مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی و هر مبلغ متعلق به صادرکننده که تحت هر عنوان نزد بانک‌ها یا موسسات اعتباری موجود است به میزان کسری مبلغ چک و به ترتیب اعلامی از سوی بانک مرکزی عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی یا صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی نحوه رفع سوء اثر چک واریز کسری مبلغ چک به حساب از طرف صادرکننده چک به حساب جاری خود و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند. ارائه لاشه چک به بانک ارائه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک به بانک ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک به بانک ارائه حکم قضائی مبنی بر نداشتن بدهی صاحب حساب در خصوص چک به بانک سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به اینکه در خصوص چک مورد نظر دعوای حقوقی یا کیفری در دادگاه‌ها و مراجع قضایی طرح نشده باشد. پیگیری و وصول چک برگشتی روند پیگیری و وصول چک برگشتی به این صورت است که دارنده چک برگشتی می‌تواند از بانک تقاضای صدور گواهینامه عدم‌پرداخت و ثبت آنی اطلاعات چک برگشتی در سامانه یکپارچه بانک مرکزی کند. سپس با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، درخواست دادرسی را ثبت کند. بعد از ثبت شکایت، قاضی پرونده در مدت کوتاهی شکوائیه و مستندات شاکی را بررسی می‌کند و در صورت عدم مغایرت مستندات با مفاد قانون جدید صدور چک؛ اجرائیه را صادر می‌کند. از لحظه صدور اجرائیه ۱۰ روز به صادرکننده چک برگشتی مهلت داده می‌شود که نسبت به تکمیل موجودی حساب اقدام کند، در غیر این صورت از طریق قانون «نحوه اجرای محکومیت‌های مالی» با صادرکننده چک برگشتی، برخورد می‌شود. تکلیف چک‌های موجود چیست؟ چک های موجود می‌توانند به صورت اختیاری در سامانه صیاد ثبت شوند. البته بانک مرکزی در آینده، چک های موجود را جمع‌آوری و با چک‌های جدید جایگزین می‌کند و در این خصوص، فرجه زمانی مناسب را در اختیار مشتریان قرار می دهد تا مشکلی به وجود نیاید. نقل و انتقال چک‌های متعلق به دسته‌چک‌های قدیمی مانند قبل بلامانع است. چک‌های قدیمی به شکل سابق می‌توانند کارسازی شوند و بنابراین در وجه حامل نیز می‌توانند صادر شوند